Door: Heidi Saes.
2020.
Viola.
Het is een eetbaar plantje uit de viooltjes familie.
De wetenschappelijke naam van de viooltjes familie: Violacea
Het viooltje kent meer dan 400 soorten die in het wild voorkomen, waarvan ongeveer 12 soorten in de Benelux.
De drie bekendste soorten in België en Nederland zijn:
Het Akkerviooltje (viola arvensis)
Het Drie kleurig viooltje (viola tricolor)
Het Maarts viooltje (viola odorata)
De rest, buiten die 12 in de Benelux, komen voor in gematigde, tropische en subtropische gebieden. De bloemen van de viooltjes staan bekend om hun vele kleuren, geuren, vormen en maten. De meeste viooltjes bloeien in de zomer. Er zijn er ook die al heel vroeg in het voorjaar bloemen geven. En er zijn er die in de wintermaanden bloeien. Deze worden verkocht als “winterviooltjes” Alleen als het vriest houdt de bloei op. De bloemknopjes houden wel stand en gaan weer open als de vorst is verdwenen. Dit plantje wordt erg gewaardeerd, zeker als ze in bloei staan. Ze groeien en bloeien in onze tuinen. Je ziet ze op terrassen. Je ziet ze in bloembakken, in potten op het balkon en vensterbanken. Ze worden zelfs op het kerkhof geplaatst. Overal zijn deze liefelijke plantjes te zien met hun grote of kleine bloemen die ook wel eens “lieve gezichtjes” worden genoemd. Ze vrolijke echt alles op. Al honderden jaren worden deze plantjes gekruist om zo de mooiste bloemetjes te creëren. Het plantje wat hiervoor het meest wordt gebruikt, is het drie kleurig viooltje. De plantjes gedijen niet erg goed in de volle zon bij hoge temperaturen, ze komen het best tot hun recht op wat koelere, schaduwrijke standplaatsen. Er zijn maar enkele soorten die in de volle zon kunnen staan.
Het Akkerviooltje: (viola arvensis)
Dit plantje wordt wel eens verward met het drie kleurig viooltje, maar er is toch een duidelijk verschil. Zoals de naam al zegt komt dit viooltje het meeste voor op en rond akkers. Verder langs velden, sloten en bermen. Je ziet ze op braakliggend ruig grondgebied. Meestal zijn dit verwaarloosde rotsachtige terreinen. Het is een klein eenjarig plantje wat hele kleine bloemetjes geeft van amper 1 centimeter. Wat afwijkt van bv. het Maarts viooltje is dat de buitenste kroonbladeren van de bloemen schuin omhoog wijzen. Wat afwijkt van het driekleurig viooltje is o.a. het formaat van de bloemetjes. De bloemetjes van het akkerviooltje zijn veel kleiner en de kleurenvariatie veel minder. Het komt over de hele wereld voor en bloeit van april tot oktober. Dit viooltje is een waardplant voor enkele soorten vlinders die hun eitjes op dit plantje leggen. De bloemetjes worden gebruikt in diverse parfumsoorten omdat ze heerlijke zoet geuren.
De wortels, bladeren en bloemen zijn eetbaar en worden in de keuken gebruik, vooral in soepen, salades en nagerechten.
Ze bevatten veel vitamine C, calcium en magnesium en daardoor zijn ze erg gezond.
– De wortels bevatten alkaloïden, saponinen en bitterstoffen
– De bloemen bevatten salicylzuur, cyanine, eiwit, gom, suikers, slijmstoffen, etherische oliën, en ook saponinen.
– Verder bevat dit viooltje veel caroteen.
– Keelontsteking
– Allerlei huidaandoeningen
– Problemen aan de luchtwegen.
Bij overmatig gebruik kan het laxerend werken.
Het akker viooltje werd al door de oude Grieken en Romeinen geëerd om hun heerlijke geur.
Dit plantje wordt het meest beschreven en wordt vaak in een adem genoemd met het akker viooltje. Oorspronkelijk hebben de bloemen van dit plantje drie kleuren, wit, paars en geel. Tegenwoordig, door eeuwenlange kruisingen, zie je heel veel verschillende kleuren en maten. Daardoor is het originele plantje amper nog te verkrijgen. De geur is een heel stuk minder als de geur van het akker viooltje. Ook de smaak is anders, lang niet zo zoet, zelfs wat bitter. Dit plantje is het meest gecultiveerde plantje van alle viooltjes en daardoor ook niet veel meer in de vrije natuur te vinden. Als het al ergens groeit, is dit vaak bij akkers, duinen en slootranden. De mythe vertelt dat dit viooltje zijn geur heeft verloren in de middeleeuwen. Het plantje groeide massaal op akkers en de mensen vertrapte de granen om het heerlijk geurende viooltje te plukken. Om de akkers te sparen vroeg “het viooltje aan de goden om haar geur te ontnemen” en dat gebeurde ook. Tegenwoordig denkt men daar anders over, door de vele kruisingen zal de geur en smaak verloren zijn gegaan. Dit plantje is net als het akker viooltje een waardplantje voor enkele soorten vlinders, die hun eitjes op dit plantje leggen. In de keuken is het plantje minder geschikt vanwege hun geringe en bittere smaak.
• Als siroop voor o.a. (taai)slijm op te lossen, koorts te weren, hoest te verlichten, darmkrampen te verzachten, zweet op te wekken.
• Als kompres is het te gebruiken bij allerlei problemen en ziektes rondom de huid, zelfs bij baby’s zoals luieruitslag.
• Om te gorgelen kan het ingezet worden bij allerlei problemen in de mond en keel.
• Als voedingssupplement in de vorm van een capsule, werkt het ontstekingsremmend bv. bij gewrichtspijnen en ontstekingen aan de organen.
• Als thee is het bloedzuiverend dus goed voor een gezonde huid. Het heeft een gunstige werking op de luchtwegen, ondersteunt de spijsvertering en is urine en urinezuur drijvend.
Het wordt verwerkt in huid crèmes en in allerlei zepen op plantenbasis.
– slijmstof
– looistof
– Etherische olie
– Alkaloïde
– Saponinen
– Verschillende flavonoïde (o.a. anthocyanen, dat is een kleurstof)
– Enkele soorten zuur
– caroteen
Het plantje bevat vitaminen A , C, E en K, verder zink, mangaan en calcium.
Vanaf midden 1500 werd dit plantje bekend om haar geneeskrachtige eigenschappen. Het plantje werd toen al medisch ingezet bij allerlei klachten. O.a. bij verschillende kinderziektes. Bij problemen aan de luchtwegen en longen. Ook bij koorts en krampen.
De naam zegt het al, dit viooltje begint al te bloeien in de maand maart, verder zie je het bloeiende plantje bijna het hele jaar door. Het is altijd groenblijvend en het oudste sierplantje dat er bestaat. De wetenschappelijk naam odorata verwijst naar de heerlijke geur die de bloemen verspreiden. De bloemen zijn ietsjes groter dan die van het akkerviooltje, z’n 1,5 cm. en zijn meestal maar eenkleurig, diep paars met een hartje wat veel lichter paars of rozig is, soms naar het witte toe. De buitenste kroonblaadjes staan naar beneden gericht, een groot verschil met de bloemetjes van het akker viooltje. Het groeit hoofdzakelijk in bossen met rijke loofbomen. Soms zie je het ook bij rivier randen, in duinen of onder heggen en struiken. Het is een stengel loos kruipend, daardoor een woekerend plantje. Hierdoor kan het een ideale bodembedekker in de tuin zijn. Dit plantje staat graag in de schaduw. Omdat het plantje in het vroege voorjaar bloeit, trekt het de eerste vlinders aan die zorgen op hun beurt voor de verstuiving/verspreiding van het plantje. Net als het akkerviooltje werd dit plantje al door de oude Grieken en Romeinen gebruikt en geëerd om haar heerlijke geur en medicinale eigenschappen. Het plantje werd ingezet tegen problemen aan de ogen zoals infecties of tranende ogen. Ook zou het verlichting geven bij keelpijn. Het werd veel gebruikt om huizen en donkere kamers op te frissen.
• Als thee werkt het prima tegen hoest en ontstekingen in mond en keel
• Het is vocht afdrijvend.
De oliën worden gebruikt als kleur en verfstof.
Het Maarts viooltje zit boordevol vitamine C.
De inhoud stoffen zijn o.a.:
– Slijmstoffen
– Saponinen
– Etherische olie
– Flavonoïden
– Alkaloïden
– Symbool van het voorjaar (uit de Griekse mythologie)
– Symbool voor een nieuw begin (uit de Griekse mythologie)
– Symbool van genezen en bescherming
– Symbool van hoop
– Symbool voor herinnering
– Symbool van nederigheid en bescheidenheid (vanuit het Christendom)
– Symbool van zuiverheid (vanuit het Christendom)
– Symbool van Maria (vanuit het Christendom) alleen het witte viooltje
– Staat symbool voor dronkenschap, een kater en hoofdpijn (uit de Romeinse tijd)
– Symbool voor de dodenherdenking (uit de Romeinse tijd)
– Symbool voor liefde, geluk, verleiding en lust (uit de Romeinse tijd)
Bijzonderheden:
• Door alle goede eigenschapen wordt het viooltje tegenwoordig gezien als geneeskrachtig kruid.
• Het is een van het bekendste en meest omschreven plantje uit de oudheid. Vele mythes, verhalen, sprookjes en legendes zijn er over geschreven.
• Als je aan een viooltje ruikt en de heerlijk geur op snuift, is die geur direct weer verdwenen en ruik je niets meer.
• Het viooltje is in 3 staten van Amerika benoemd als “staatsbloem”
• Het is de nationale bloem van Griekenland.
• Je kunt viooltjes olie ook gebruiken in een verdamper voor een aangename geur in bv.
de slaapkamer, het geeft een goede nachtrust.
• Het viooltje staat ook bekend als stiefmoederplantje. Deze betekenis stamt uit de Middeleeuwen en heeft betrekking op de bloemblaadjes. Vooral in Duitsland en de Scandinavische landen werd het viooltje zo genoemd.
Legendes:
• In het oude Griekenland kleurde de vrouwen hun ogenleden blauw met het sap van het Maarts viooltje.
• De naam van het muziekinstrument “viool” is, hoogstwaarschijnlijk door de vorm, vernoemd naar het viooltje.
• Pluk heel vroeg een viooltje als de dauw nog op de bloemetjes zit en het zal spoedig regenen.
• Dodenherdenking bij de Romeinen werd ook wel viooltjes dag genoemd.
• Alle viooltjes geven verlichting bij een kater. Bij grote Romeinse feesten droeg iedereen daarom een bloemenkrans van viooltjes op het hoofd.
Omdat het viooltje caroteen en kleurstoffen bevat is het plantje uitstekend geschikt om aan onze sijzen te geven. De blaadjes en bloemen zijn gedroogd te koop. Er zijn vele variaties. Ikzelf vindt het altijd leuk om zelf de blaadjes en bloemen te drogen. Ik droog ze tussen de bladzijden van een dik boek. Zijn ze droog, dan worden ze verpulverd in een vijzel. Zo kan ik ze een tijdje bewaren en door het ei voer mengen wanneer ik dat wil. Het is een leuke bezigheid en het geeft net dat ietsje meer dan als je het koopt. Het geeft voldoening.
Je kunt zeggen dat het viooltje voor mij symbool staat voor “voldoening”
