Door A. Lemmens
Drie- tot vierduizend jaar voor onze jaartelling gebruikten mensen al de afbeeldingen van bijen in hun cultuurafbeeldingen of kunstuitingen. In het oude Egypte gebruikte men al honing om voedsel op smaak te brengen. Door alle culturen en gebeurtenissen heen hebben de bijen zich weten te handhaven in hun bestaan. Je zou zeggen, dat het kleine beestje een goede levenswijze moet hebben gevonden, anders bestonden zij allang niet meer. De mens heeft altijd al gebruik gemaakt van de producten die de bijen voortbrengen. De meeste van deze producten zijn ook goed te gebruiken bij onze vogels als aanvullende voeding. Waarom zouden we de eeuwenoude ervaringen van de bijen niet gebruiken bij onze vogels. Voor vruchten- en insectenetende vogels ligt het meer voor de hand dat ze honing, nectar, stuifmeel enz. tot zich nemen, dan bij zaad etende vogels. Toch, ook voor zaad etende vogels, zijn de bijen producten een goede aanvulling op of aan de voeding. Wat zijn nu de bijen producten die we bij onze vogels als aanvulling en variatie op de voeding kunnen gebruiken:
Wat honing is of beter gezegd wat honing moet zijn, is in een wettelijk besluit vastgelegd. Dit zorgt ervoor dat het een natuurproduct moet zijn. De basisstof waaruit honing bestaat is floëemsap, een zoet voedingssap, dat ontstaat als de bij nectar tot zich genomen heeft. Nectar bevat veel water. De bij laat dit water verdampen waardoor de nectar dikker wordt. Bij dit eerste verdikkingsproces voegt de bij nog diverse stoffen aan de nectar toe. Dan wordt de verdikte nectar in een dun laagje in een raatcel van de honingraat aangebracht. Hier verdampt ook weer water uit de nectar. Na twee dagen is de suikerconcentratie van 80% bereikt en dan is het honing. De samenstelling van de gemiddelde honing is: 18% water, 35% glucose (druivensuiker), 40% fructose{vruchtensuiker), 4% andere suikers, 3% andere stoffen t.w. organische zuren, mineralen, aminozuren en 4 tot 7 soorten eiwitten.
Honing bevat het enzym glucoseoxidase, dat bij het omzetten van glucose in glucosezuur waterstofperoxide en gluconzuur vrijmaakt. Waterstofperoxide is bacterie dodend. Gluconzuur zorgt voor een zure omgeving waarin ziektekiemen niet goed gedijen. Ook bevat honing peptide ( bee defensin-1), deze stof is bacterie dodend. Wat deze stoffen nu precies doen in het lichaam, waardoor ze de werking hebben die hun wordt toegeschreven is, niet duidelijk. De samenstelling van de honingen die we kennen zijn nooit gelijk. Dat is afhankelijk van de soort bloemnectar die de bij heeft verzameld. Om medische honing te laten produceren door de bij moeten de bijen steeds de zelfde bloemen bezoeken. Het bedrijf Bfactory van de universiteit van Wageningen laten deze medische honing door bijen produceren. De samenstelling van de bloemen die ze hiervoor gebruiken houden ze geheim.
Honing verstrekken aan onze vogels betekent ook de medicinale stoffen van de planten waaruit de honing is gewonnen benutten. Honing van paardenbloemen, als voorbeeld, bevat veel eiwitten wat het broeden bevordert. Zo heeft iedere honing zijn werking op het lichaam. De medicinale werking is af te leiden uit de medicinale gegevens van de planten waaruit de honing is gewonnen. Plantenboeken geven vaak deze medicinale werking. Er bestaan vele soorten honing: o.a. lindebloesemhoning, klaverhoning, acaciahoning, heidehoning, fruitbloesemhoning, distelhoning, koolzaadhoning, paardenbloemhoning, phaceliahoning en nog vele anderen.
Hoe kunnen we honing aan onze vogels verstrekken. We zullen ons altijd moeten realiseren dat honing veel suikers bevat. Hiervan worden vogels te dik, als we het niet met mate geven, 2 of 3 maal per week De zaad etende vogels kunnen op 2 manieren de honing verstrekt krijgen, nl. – een water/honing oplossing: 1 eetlepel honing oplossen in 1 liter water. De honing kun je het beste oplossen in warm water, af laten koelen voor het aan de vogels gegeven wordt. Met deze oplossing kunnen we het eivoer of krachtvoer rul maken. Je zou de honing ook puur door het eivoer kunnen doen, alleen het probleem is dan dat het eivoer klonterig en plakkerig wordt. De zelfde water/honing oplossing aan vruchten- en insectenetende vogels verstrekken als drinkwater. Als de vogels buiten verblijven kun je het in de wintermaanden vaker verstrekken. De liter water/honing oplossing laat zich goed bewaren in een fles in de koelkast. Toch is het beter om deze oplossing niet langer te bewaren dan een week.
Wat is nu precies koninginnegelei. Koninginnegelei is een wittige, gelatineachtige stof, die de voedsterbijen maken in hun speekselklieren. Het is de voeding voor de bijenkoningin. Door deze voeding wordt de koningin groter en leeft langer dan de gewone bijen. Daarnaast moet de koningin ook de vitaliteit bezitten om per dag 2000 eitjes te leggen. Koninginnegelei bevat een groot aantal eiwitten en essentiële aminozuren, suikers, een kleine hoeveelheid onverzadigde vetten, een groot aantal vitaminen, (voornamelijk uit de B-groep), mineralen, sporenelementen, hormonenstoffen en enkele vluchtige stoffen die men nog niet kent. Een sterk geconcentreerde honing zou je kunnen zeggen. Helemaal waar is dat ook weer niet, gezien de samenstelling.
Door de hormonenstoffen of stoffen die de hormonen beïnvloeden zullen we rekening moeten houden met het gegeven dat de jonge vogels groter worden dan normaal. Als ze eenmaal volgroeid zijn heeft koninginnegelei geen effect meer op het groeiproces. De koningin van de bijen wordt niet voor niets groter dan de andere bijen, ze krijgt als voeding, zoals we zagen, koninginnegelei. Het groter worden van de jonge vogels betekent voor de ene soort een voordeel en voor de andere soort een nadeel, gezien de standaardeisen. Hoe verstrekken we koninginnegelei aan onze vogels
1 theelepel koninginnegelei oplossen in 100 mI water. Ook hier geldt weer het gegeven dat koninginnegelei beter oplost in warm water. Met deze oplossing maken we het eivoer of krachtvoer rul.
Voor deze vogels kunnen we door het honingwater (zie honingwater) nog 1 theelepel koninginnegelei oplossen en dit verstrekken als drinkwater.
Propolis is een stof die de bijen winnen uit de knoppen en harsen van populieren, kastanjes en naaldbomen. Na het verwerken door de bij, smeren ze het in de korven als bescherming tegen bacteriën, schimmels, gisten en parasieten. Het is een natuurlijk antibioticum met een breed spectrum. Propolis bevat harsen, vitamines, aminozuren, mineralen en andere sporenelementen. Klinisch onderzoek heeft aangetoond, dat het voor de mens een effectief middel is tegen nogal wat infectieziektes. Het stimuleert de witte bloedcellen om de bacteriën te doden. Het immuunsysteem van het lichaam wordt door propolis versterkt. Ook verhoogt propolis het effect van vitamine C en stimuleert de bloedsomloop. Ook van dit bijenproduct kunnen we gebruik maken bij onze vogels. De beste manier om het te verstrekken aan onze vogels is via het drinkwater als nectar en/of honingwater. De dosering is 5 druppels per 100 mI water, honingwater of nectar. Aan de vruchten- en insectenetende vogels geven we propolis constant. Aan de zaad etende vogels 7 dagen achter elkaar en dan 28 dagen niet. Bij onze vogels maken we gebruik van propolis op basis van gedistilleerd water. Er is ook propolis op basis van alcohol te verkrijgen, dit moeten we echter niet gebruiken.
Stuifmeel wordt door de bijen verzameld op de mannelijk bloeiende planten, waarna ze spijsverteringsenzymen aan het stuifmeel toevoegen. De voedingsstoffen waaruit het stuifmeel bestaat is licht verteerbaar en worden gemakkelijk door het lichaam opgenomen. Stuifmeel heeft een verjongend effect op het lichaam, stimuleert de organen en klieren en verhoogt de vitaliteit. Stuifmeel is ook een belangrijke leverancier van antioxidanten, die de milieuvervuilende stoffen in ons systeem wegnemen, wat weer ten goede komt aan ons immuunsysteem. Onderzoek heeft uitgewezen dat pollen, zoals stuifmeel ook wel genoemd wordt, ook een goede werking hebben op de weerstand, allergieën helpen verzachten en dat ze antibacteriële en antivirale kwaliteiten hebben. Ook bevorderen de pollen de vruchtbaarheid en verlagen de cholesterolspiegel. Stuifmeel bevat 16 verschillende vitamines, alle lichaamsbelangrijke mineralen, veel enzymen en co-enzymen, plantaardige vetzuren, koolhydraten, proteïnen en aminozuren. Een alles omvattend natuurlijk voedsel, wat we heel goed bij onze vogels kunnen gebruiken.
Voor zaadetende vogels kan het als poedervorm goed verwerkt worden door het eivoer of krachtvoer. Bij vruchten- en insectenetende vogels kan het als poedervorm over de gesneden vruchten gedaan worden. In de meeste kunstmatige nectaren zit stuifmeel verwerkt.
Darren zijn mannetjesbijen. Buiten het bevruchten van de koningin en de temperatuur regelen in de korf, hebben de darren geen functie in de bijenkorf. Als de temperatuur in het voorjaar eenmaal hoog genoeg is worden de darren verdreven uit de korf. Imkers halen meestal de raten met de darrenlarven uit de korf weg. De darrenlarven eten alleen maar voedsel weg uit de honingraten. Als de darrenlarven uit de korven worden gehaald zijn de darren dus nog niet volgroeid. Deze darrenlarven zijn een goed eiwitrijk voedsel voor onze vogels, de grote vruchten- en insecteneters.
In overleg met een imker is dit darrenbroed tegen een kostprijs van de raten wel te verkrijgen. De raten met de darrenlarven zijn goed te bewaren in de diepvries. Je breekt een stuk raat af en het kan zo aan de vogels gegeven worden. Als de vogels deze voeding niet kennen is het goed de raten aan beide kanten, er zitten aan weerszijde larven, open te steken met een mes, zodat de vogels er makkelijker bij kunnen. Zo zien we dat een bijenvolk ook voor onze vogels van groot nut kan zijn. Wij moeten ons er wel toe aanzetten om van deze natuurlijke producten gebruik te maken. Via de imkerverenigingen vernemen we de laatste tijd berichten dat het aantal imkers daalt. Een probleem, dat zal gaan betekenen dat er op langere termijn ook minder bijenproducten op de markt zullen komen.
Door cultuurgrondverlies en veranderde landbouwproducten vinden de bijen steeds moeilijker voedsel. De imkers zullen steeds meer moeite moeten gaan doen om hun bijenvolken aan voedsel te helpen. Van de imker waar wij veel contact mee hebben vernamen wij dat hij met zijn bijen dit jaar naar Duitsland moest gaan om koolzaadnectar te kunnen vinden. Als dit een trend wordt, zullen steeds meer imkers afhaken en dat is een groot verlies aan natuurlijke voeding voor mens en dier. Alles staat in ons biologisch systeem met elkaar in verbinding. Over cultuurgoedverliezen horen we regelmatig dat we dat moeten zien te voorkomen. Het gaat hier om het verlies van de biologische basis van ons bestaan. Alles vraagt om aandacht, je zou je kunnen afvragen of onze manier van leven wel de goede is.
