Door A. Lemmens
Het mineraal Selenium (Se) speelt een belangrijke rol in verschillende processen in het vogellichaam. Onder andere bij de conditie, vederkwaliteit en de vruchtbaarheid. Selenium is een antioxidant. Het ruimt de afvalstoffen op in het lichaam. Als bouwsteen van een enzym bevordert het de conditie van de vogel. Met andere woorden,een mineraal dat in de voeding nooit mag ontbtreken bij het houden en kweken van vogels. Dus ook bij het kweken en houden van Amerikaanse sijzen. Seleniumtekorten komen nog al eens voor bij vogels. Dit geldt in het bijzonder bij vogels die gehouden worden in een beschermd milieu. De lage concentratie selenium in de zaden die wij de vogels geven, dragen hier toe bij. De oorzaak hiervan moeten zoeken in het feit dat de planten geteeld worden op gronden die weinig selenium houdend zijn. De plant en dus ook de zaden kunnen dit mineraal dan ook niet opnemen. In veel streken zit er weinig selenium in de grond. Selenium moet dus aan de voeding worden toegevoegd. Dit kan via supplementen of door eivoer te geven dat dit mineraal bevat. Hiervoor gebruikt men dan natriumseleniet. In deze vorm wordt selenium slecht opgenomen en opgeslagen in het lichaam. Te veel, wordt afgescheiden via de lever en urine. In dit geval spreekt men van anorganisch selenium. Verbindingen zonder koolstofatomen. Tot voor kort was het zo dat organisch selenium ( verbindingen met koolstofatomen) niet gebruikt mocht worden in de voeding. Zo komt selenium in de natuur voor. Dit mag nu wel en dat geeft meer mogelijkheden voor onze vogels. Deze natuurlijke vorm wordt beter opgenomen en opgeslagen door de vogels. Een positieve bijkomstigheid is dat deze vorm van selenium door de vogels kan worden doorgegeven aan de eieren. Zodat de jonge vogels aan zijn leven kan beginnen met een goede basis aan selenium.
Selenium is een essentieel mineraal met verschillende functies in het dierlijk lichaam. Het beïnvloedt op positieve wijze de conditie, immuniteit, stress, vruchtbaarheid en de kwaliteit van de bevedering. Daarnaast speelt selenium een belangrijke als antioxidant, afvalstoffenverwerker. Je zou ook kunnen zeggen ontgiftiger van het lichaam.
Organisch selenium mag pas sinds kort gebruikt worden in de voedingsindustrie. Bij organisch selenium is dit mineraal gebonden in eiwitten, hoofdzakelijk in de aminozuren methionine en cysteïne. In se-methionine en Se-cysteïne is de zwavelmolecule vervangen door een seleniummolecule. Dat is dan de natuurlijke vorm van selenium. Dit organische selenium heeft een hogere biologische beschikbaarheid en is minder giftig voor de vogel.
De huisvesting van onze vogel zijn niet optimaal. Ze kunnen bij de vogel stress veroorzaken, waardoor een verhoogde productie van vrije radicalen, giftige stoffen voor de vogel, ontstaat. Dit veroorzaakt gezondheidsproblemen bij de vogel. Wat ook weer gevolgen heeft voor de resultaten in de kweekperiode. Wetenschappelijke studies geven zelfs aan dat door organisch selenium de huid elastischer wordt, groeiprestaties toenemen, een hogere verhouding tussen voedingsopname en eiproductie en een betere bevedering. Met andere woorden, jongen groeien beter en sneller, door elasticiteit van de huid worden lumpsproblemen, het slecht doordringen van de bevedering door de huid, verminderd. Met betrekking tot ziekteweerstand van de vogel maakt een ander wetenschappelijk onderzoek (2003) duidelijk dat door organisch selenium er een betere overdracht van antistoffen tussen moedervogel en jong ontstaat. Jongen van ouderdieren die een rantsoen kregen met verrijkt organisch selenium hadden 25 % meer antistoffen. Dit had weer het resultaat dat de jongen beter beschermd waren en de overlevingskans de eerste tien dagen toenam.
Dit onderzoek toonde ook aan dat door toevoeging van organisch selenium de vruchtbaarheid van mannen en poppen toenam. De kwaliteit van de eieren en het uitkompercentage verbeterde. Organisch selenium bevorderdt een sterke stijging van het seleniumpercentage in het ei, waardoor een betere antioxydanstatus van het jong tot gevolg heeft.
Het toedienen van hoge concentraties selenium in de vorm van natriumseleniet kan voor de vogel giftig zijn. Organisch selenium is niet alleen voor de vogel beter beschikbaar, maar is ook veiliger. Zelfs bij hoge doseringen is organisch selenium niet giftig voor de vogel.
De spijsvertering in een lichaam, dus ook in het lichaam van een vogel, is essentieel voor de opname van alle voedingsstoffen uit de voeding. Het verteringsproces bij een vogel werk erg snel om uit de voeding de stoffen te halen en om te zetten in bouwstenen en energie voor het lichaam. Bij fruitetende vogels, bijvoorbeeld, duurt het maar 30 minuten voor een bes is verteerd en een zaadetende vogel heeft maar drie uur nodig om zaden te verteren. Is dit verteringsproces verstoord door bijvoorbeeld stress, ziekte transport of wat dan ook, heeft dat al snel gevolgen voor de gezondheid van de vogel. Om een vogel gezond te houden zullen we er voor moeten zorgen dat het verteringsproces evenwichtig blijft van krop tot darm, anders kunnen we de vogel geven wat we willen, door deze verstoring kan de vogel het niet opnemen.
Zoals al eerder gezegd is de optimale werking van groot belang voor de gezondheid van de vogel. Ook om selenium om te zetten in de bouwstenen voor het lichaam, is een optimale spijsvertering van belang. Daarom hier de globale werking van het spijsverteringsstelsel. Alle voedingsproducten die de vogel tot zich neemt gaan samen met speeksel naar de krop. In de krop wordt het voedsel zachter gemaakt door inwerking van enzymen en het vocht van het speeksel. Hierna gaat het zachter gemaakt voedsel naar de voormaag. In de voormaag wordt het voedsel gemengd met verteringsenzymen. Dan wordt het voedsel getransporteerd naar de spiermaag waar het fijngemalen wordt. Dan gaat het naar de dunne darm. Hier wordt het verder verteerd. De volgende stap is de dikke darm waar zich caeca bevinden. Dit zijn kleine instulpingen waarin zich grote hoeveelheden goedaardige bacteriën bevinden. Deze bacteriën zijn noodzakelijk voor een optimale vertering van het voedsel. Het geheel van bacteriën die aanwezig zijn van krop tot cloaca (spijsverteringsstelsel) heet de darmflora. Bij een gezonde vogel met een evenwichtige darmflora hebben deze goedaardige bacteriën de overhand ten opzichte van de ziek makende bacteriën. De vogel wordt ziek, als de ziekte verwekkende bacteriën de overhand krijgen ten op zichten van de goedaardige bacteriën. Door het toedienen, bij zieke vogels, van antibiotica worden niet alleen de ziekte verwekkende bacteriën gedood maar ook de goedaardige bacteriën. Om na een antibioticakeur de darmflora meer op orde te krijgen, de goedaardige bacteriën weer de overhand te laten krijgen, worden tegenwoordig probiotica en darmconditioners gegeven. Voorheen gaf men vaak na een antibioticakeur, een keur met multivitaminen. Het grote risico hiervan is, dat er nog ziekte verwekkende bacteriën kunnen zijn achter gebleven die weer gestimuleerd worden door de multivitaminen, waardoor de vogel meer ziek kan worden.
Aan de kunstmatige voeders zoals de Pellets bevatten organisch selenium. Daarnaast zijn de eivoeders die men zelf maakt aan de hand van pre-mixen, bevatten ook dit organisch selenium. Als we niet zeker zijn, benader dan de leverancier.
Dat de spijsvertering een belangrijke rol speelt in de gezondheid van de vogels is besproken. Maar hoe zorgen we nu voor een evenwichtige spijsvertering bij onze vogels. Heden ten dage zijn daar voor meerdere hulpmiddelen in de handel te verkrijgen. Hier wil ik de aandacht vestingen op twee van de middelen, n.l. Probiotica of zoals het ook wel genoemd wordt Probiotics en Darmconditioners.
Probiotica zijn goedaardige bacteriën die in darmen van vogels voorkomen. Door het toedienen van probiotica, levende bacteriën, worden de goedaardigebacteriën in de darmen aangebracht. Om een optimale werking te veroorzaken zijn een hoge concentraties bacteriën nodig. Probiotica is een melkzuurvormende bacterie met toegevoegde verteringsenzymen. Van nature zijn deze verteringsenzymen aanwezig in de darmen. Ze zijn de eerste stap in het verteringsproces van eiwitten en koolhydraten. Het extra toedienen van verteringsenzymen bevorderdt het verteringsproces, wat bij darmstoornissen hard nodig is.
Darmconditioners zijn natuurlijke producten die een goed milieu voor de goede bacteriën in de darmen. Een groot deel van de werking is toe te schrijven aan de aanwezigheid van oplosbare vezels. Deze slijmstoffen beschermen de wand van de darmen. Ze produceren een soort gel die zich vast zet aan de darmwand. Hier door kan de darmwerking normaliseren. Dit is goed te zien aan de uitwerpselen van de vogel, vaster van structuur, vocht in de mest wordt beperkt. Goede darmconditioners bevatten bovendien prebiotica (FOS), voeding voor de goede bacteriën. Deze FOS verhinderen de aanhechting van ziekteverwekkers bacteriën aan de darmwand. Het gevolg hiervan is dat de goede bacteriën de slechte bacteriën gaan onderdrukken, waardoor de darmflora weer gezond wordt. Met andere woorden, darmconditioners herstellen het natuurlijk evenwicht in het darmstelsel, mest is minder vochtig. De nesten in de kweekperiode zullen hygiënischer zijn, drogere nesten. De veren rond de cloaca zullen hierdoor minder aan elkaar kleven. Een probleem bij schimmel vogels. Dikke mest proppen die in de veren bij de cloaca gaan vast zitten.
Het effect dat deze twee middelen, probiotica en darmconditioners, samen hebben is hoger dan de optelsom van elk afzonderlijk. Met andere woorden, het beste resultaat verkrijgt men door beide producten samen te gebruiken.
