Door: A. Lemmens.
Nederlands: Koolzaad
Engels: Rape
Frans: Navet
Duits: Raps
Wetenschappelijk: Brassica napus
Familie: Kruisbloemenfamilie, Brassicaceae (Cruciferae)
Opmerking: Koolzaad is een gekweekte uit raapzaad..
Afmeting: 60 tot 120 cm.
Levensduur: Eenjarig of tweejarig.
Bloeimaanden: April t/m augustus.
Wortels: Een penwortel.
Stengels: Rechtop, vertakt.
Bladeren: Blauwgroen, kaal of aan de onderkant enkele haren langs de middennerf, veerdelig, aan beide kanten 1 tot 4 eivormige zijslippen en een veel grotere eindlob, onderste bladeren gesteeld, de bovenste stengelomvattend.
Bloemen: Geel, 1,4 tot 2,5 cm, kroonbladen dubbel zo lang als de schuin afstaande kelkbladen, bloemsteel iets langer dan de bloem, niet boven de knoppen uitkomend.
Vruchten: Hauwen 5 tot 10 cm, 2½ tot 4 mm breed, lijnvormig, bijna recht, een slanke snavel, 0,8 tot soms 2½ cm.
Bodem: Zonnige, open plaatsen op vochtige, voedselrijke, omgewerkte grond. Groeiplaatsen: Braakliggende grond, oevers (rivieren en sloten), ruderale plaatsen, omgewerkte bermen, dijken en spoorbermen.
Wereld: Op veel plaatsen verwilderd en plaatselijk ingeburgerd.
Nederland: Vaak verwilderd en soms ingeburgerd.
België: Vaak verwilderd en soms ingeburgerd.
Brassica is de familienaam van ongeveer dertig aanverwante soorten raapzaad en koolsoorten, zoals koolzaad, raapzaad, savooikool, spruitjes, bloemkool, spitskool, koolraap, enz. Al deze soorten zijn snelgroeiers en geelbloeiend. Ze produceren veel nectar waar de bijen hun honing weer van maken. In heel de wereld komen de Brassicasoorten in wilde of verwilderde vorm voor. Raapzaad en koolzaad zijn niet makkelijk te onderscheiden van elkaar. Alleen aan de kleur en de grootte zijn ze te onderscheiden. Koolzaad is iets groter van afmeting en donkerder van kleur dan raapzaad. Vooral de kleur verschilt nogal en bepaalt de herkomst van het zaad. Zo is Canadees raapzaad veel lichter van kleur dan het Scandinavische. Koolzaad is waarschijnlijk een kruisingsproduct tussen raapzaad en zaad van de kool. Koolzaad is vrij neutraal van smaak en bevordert een vrije ademhaling. Sterk oliehoudende zaadjes (tot 45%). Eiwitten 20,1% – vetstoffen 41,2% – koolhydraten 5,2%.
Koolzaadhoning is erg goed bij aandoeningen aan de luchtwegen, zoals verkoudheid. Koolzaad bevat vitamine E die een rol spelen in de verwijdering van schadelijke zuurstofradicalen. Koolzaad en ook raapzaad bevatten veel suikerverbindingen. Een groep van deze verbindingen noemt men glucosinolaten. Glucosinolaten zijn bioactive stoffen, oftewel natuurlijke plantenstoffen die een gezondheidsbevorderend effect hebben, maar die niet onmisbaar zijn. In hoge concentraties zijn glucosinolaten giftig voor mensen en dieren. Er zijn meer dan 100 verschillende glucosinolaten bekend. Alle verschillende glucosinolaten zijn chemisch stabiele moleculen en hebben een gemeenschappelijk grondstructuur, die uit een glucosemolecuul en een zwavelhoudende groep bestaat. Glucosinolaten komen van nature voor in planten die tot de familie Brassicaceae behoren. Glucosinolaten hebben de functie de planten te beschermen tegen planteneters.
Koolzaad staat bij veel vogelliefhebbers bekend om het veroorzaken van diarree en conditie verlies. Toch is dit een misverstand. Diarree kan wel ontstaan bij het plotseling volledig overschakelen van raapzaad naar koolzaad. De oorzaak hiervan is te vinden in het feit dat door een bepaalde chemische reacties in de darmen mosterdolie kan ontstaan. Koolzaad moet ook met mate gegeven worden. Hooguit 7 a 8 % van het mengsel dat de vogels krijgen. Koolzaad heeft een goed plantaardig eiwitgehalte maar is vooral rijk aan vet. Het bezit van kalium, fosfor en calcium is gunstig. Het patroon calcium-fosfor is niet optimaal, dit moet 2 – 1 zijn. Het zaad is voedzaam en is daardoor zeker aan te raden in koudere periodes. Koolzaad verliest zijn bitterheid bij het kiemproces.
Koolzaad kent de volgende gemiddelde waarden per 100 gram:
Vocht 7,5 %
Ruw eiwit 20,0 %
Ruw vet 42,6 %
Zetmeel en suikers 17,8 %
Ruwe celstof 7,6 %
