2016
Door: A. Lemmens.
Licht is belangrijk voor alle levende wezens, dus natuurlijk ook voor vogels. Licht beïnvloedt de vogel op meerdere momenten in zijn jaarlijks functioneren. Denk maar aan, het broedrijp worden, van de vogel, dit is een van de facetten waardoor licht bepaalt wanneer de tijd is aangebroken om te gaan broeden. Via het hersengedeelte, de hypofyse, beïnvloedt licht het hormoonproces van de vogel. Ook de aanzet tot de rui wordt bepaald door het minder intens worden van het licht. Vogels zien een ander spectrum van het licht dan wij. Vogels kunnen ook ultraviolet licht zien, in tegenstelling tot ons. Licht kan ook stress veroorzaken bij vogels. Te veel licht in de periode dat de vogel moet rusten veroorzaakt stress bij de vogel. Iets wat we ons moeten realiseren bij het geven van nachtlicht in onze vogelhokken. Stress tast de conditie van de vogel aan, met alle gevolgen van dien. De laatste jaren zijn er door onderzoek een aantal inzichten met betrekking tot de invloed van licht op vogels veranderd. Stress speelt hier een belangrijke rol in. Het onderzoek heeft zich in hoofdzaak gericht op de invloed van kunstlicht, invloed van kunstlicht door grote steden op de natuurlijke omgeving van vogels. De uitkomsten van dit onderzoek, zijn ook te gebruiken bij het houden van vogels in een beschermd milieu.
Op de Noordzee boorplatforms van de NAM, Nederlandse Aardolie Maatschappij, heeft men met veel watervogels te maken. Het licht van de platforms trekken veel vogels aan. De NAM wilde weten wat de verlichting voor een effect heeft op de vogels. Daarom heeft men op Ameland in samenwerking met Philips Lighting een proefproject gestart. Het onderzoek is gestart in 2003 op de platforms in de Noordzee. Met kleurfilters heeft men het effect getest. De vogels reageerden wel op rood licht van het spectrum maar niet op groen en blauw licht. Licht heeft invloed op het kompas van de vogels. Met dit kompas oriënteren ze bij slecht weer. Groen en blauw licht heeft geen invloed op hun oriënteringsvermogen, zo blijkt uit het onderzoek. Vogels kunnen in slecht weer terecht komen tijdens de trek over de Noordzee. Op pier bij Nes heeft men in 2008 lampen geplaatst met groen licht, QL lampen, die ontwikkeld zijn door Philips. Deze lampen gegeven voldoende licht om de pier te verlichten en de vogels hebben er geen last van. Uit dit onderzoek bleek dat bepaalde delen van het kleurenspectrum in kunstlicht vogels verstoord raken. Hun oriëntering raakt verstoord. Ze blijven in het rond vliegen totdat ze dood neervallen. Dit gebeurt vaker bij olieplatforms. Doordat deze platforms altijd verlicht zijn, worden de vogels er door aangetrokken bij hun trek over de Noordzee. Op de lange trektochten zijn het voor de vogels ideale rust plaatsen. Wit licht brengt het oriëntatie vermogen in de war, blauw en groen licht niet. De oorzaak van deze desoriëntatie is het gevolg van stress. Stress beïnvloedt de gehele conditie van de vogel in negatieve zin. Bloedonderzoek bij vogels, onder andere bij koolmezen die broeden in de buurt van lantaarnpalen, laten een meer verhoogd niveau stresshormoon, corticosteron, zien dan bij mezen die broeden op plaatsen waar geen wit kunstlicht aanwezig is. De mezen die broeden bij lantaarnpalen brachten weinig of geen jongen groot. Dit onderzoek is gedaan door het instituut NIOO-KNAW, Nederlands Instituut voor Ecologie. Dit instituut in onderdeel van de universiteit van Wageningen.
Hoe kunnen wij deze onderzoeksuitkomsten gebruiken bij onze vogels in het beschermd milieu; Ten eerste is het goed om te weten dat zogenaamd wit licht op de verkeerde momenten stress kan veroorzaken bij de vogel. We kunnen dat waarnemen bijvoorbeeld; als tijdklokken niet goed werken, de verandering van het lichtschema veroorzaakt rui. Vogels die meer lichturen krijgen op tentoonstellingen gaan eieren leggen in de voerbakjes. Komen de vogels weer thuis waar ze mindere lichturen krijgen en vallen in de rui. Te sterk nachtlicht veroorzaakt ook stress, conditie loopt terug, broeden kun je vergeten. Dit laatste zouden we kunnen voorkomen door het groen nachtlicht aan de vogels te geven in plaats van het daylight of gloeilampenlicht. Zoals we zagen, storen vogels zich niet aan groen licht.
Het onderzoek wat ik noemde, is een onderzoek dat zich richt op het totaal ecosysteem. Ze kijken niet alleen naar vogels maar ook naar zoogdieren, planten, nachtvlinders, vleermuizen, vogels enz. De eerste resultaten van dit onderzoek zijn vorig jaar gepubliceerd. Het onderzoek is gericht op de langere termijn, dan kunnen pas definitieve resultaten duidelijkheid scheppen.
