Door: A. Lemmens.
2020.
Een kruid dat het aanzien waard is. Een mooi gevormd blad en mooie bloemen. Daarnaast is het medisch gezien ook nog de moeite waard om bij stil te staan.
Wetenschappelijk naam: Betonie officinalis.
Engelse naam: Betony.
Duitse naam: Betonie.
Franse naam: Bétoine.
Over de naamgeving zijn de lezingen niet echt duidelijk. Men denkt dat de naam Betonie uit het Keltisch komt wat dan eigenlijk “Goed hoofd” betekent. Dit omdat het vroeger vaak gebruikt werd bij hoofdpijn. De Nederlandse alternatief namen zijn: Koortskruid, Betonica en Beteuniebloem.
Het is een overblijvende plant met de knoppen vlak onder de grond zodat ze beschermd worden door het strooisel op de grond. De bloei ligt in de periode van juni tot en met september. De hoogte van de plant bedraagt 30 tot 90 cm. De stengels zijn vierkantig, rechtopstaande en niet vertakt. Ze zijn kort en zacht behaard. De zijstengels, ook wel stengelleden genoemd, zijn opvallend lang met een iets verhouten voet. Aan de stengels groeien een tot drie bladparen. De bladeren zijn glanzend donkergroen van kleur. De stengelbladeren zijn 3 tot 10 cm lang en langwerpig eirond met een afgeronde top. De randen van de bladeren zijn diep gekarteld. De onderste bladeren zijn lang gesteeld en de bovenste zijn kort gesteeld. De drie of twee paar stengelbladeren staan kruisgewijs tegenover elkaar en zijn smaller. Alle bladeren zijn behaard en gerimpeld. De bloemen zijn tweeslachtig. De bloeiwijze is een aar die ontstaat in de top van de stengel. De bloemen zijn roodpaars of bleekroze. De bloem is zo goed als nooit wit van kleur en 1,2 tot 1,8 cm lang. De bloemen hebben vier meeldraden en twee stempels. De vruchten zijn splitvruchten. Ze zijn glanzend bruin van kleur met vier zaden. De zaden zijn kortlevend, 1 tot 5 jaar, en tweezaadlobbig het ontkiemde plant van het zaad heeft twee blaadjes.
– Tanninen.
– Alkaloïden.
– Betonicine.
– Stachydrine.
– Choline.
– Turicine.
– Koffiezuur.
– Bitterstof.
– Etherische olie.
– Versterkt de zenuwen.
– Rustgevend.
– Heeft positieve werking op de lever.
– Heeft positieve werking op de gal.
– Eetlust bevorderend.
– Bevordert de spijsvertering.
– Ontsteking werkende remming.
– Heeft positieve werking op de darmen.
– Herstelt sneller wonden.
De gedroogde plant en een tonicum is in de handel verkrijgbaar. Voor de vogels kunnen we het tonicum door het eivoer mengen. Van de gedroogde plant kunnen we thee trekken die we koud aan de vogels kunnen verstrekken als drinkwater.
